Trwający kilka tygodni kaszel u dziecka często budzi niepokój wśród rodziców. Jakie mogą być jego przyczyny? Co na kaszel dla dziecka będzie skuteczne? Kiedy wizyta u lekarza jest konieczna –podpowiada ekspert Spis treści: Przewlekły kaszel – przyczyny Przewlekły kaszel u dziecka – kiedy zgłosić się do lekarza? Co na kaszel dla dziecka? Co na kaszel dla niemowlaka? Domowe sposoby na kaszel Przewlekły kaszel – przyczyny O przewlekłym kaszlu u dziecka lub osoby dorosłej mówimy wtedy, gdy trwa on dłużej niż osiem tygodni. Nie zawsze świadczy on o chorobie – zdrowe dzieci mogą pokasływać nawet kilkanaście razy na dobę. U niektórych z nich kaszel może pojawiać się regularnie także w nocy. Jednak w większości przypadków, przewlekły kaszel u dziecka jest objawem choroby. Jeśli utrzymuje się powyżej ośmiu tygodni, wymaga przeprowadzenia dokładnej diagnostyki w celu znalezienia przyczyny. Możliwe przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka to: infekcje górnych dróg oddechowych i związane z nimi spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, wyzwalające odruch kaszlu – najczęstsza przyczyna tego problemu; choroby oskrzeli lub płuc; refluks żołądkowo – przełykowy; bierne lub czynne narażenie na dym papierosowy i inne zanieczyszczenia, w tym również smog; alergia; astma; obecność ciała obcego w drogach oddechowych. Przewlekły kaszel u dziecka może mieć również podłoże psychiczne. Mamy wówczas do czynienia z tzw. kaszlem psychogennym. Może do niego dojść, kiedy dziecko jest narażone na silny stres, z którym nie umie sobie poradzić (przemoc w rodzinie, zaniedbanie lub problemy w szkole). Kaszel psychogenny jest suchy, czyli nie dochodzi do odkrztuszania żadnej wydzieliny. Poza tym nie pojawia się w nocy. Zwykle nasila się wtedy, gdy dziecko po raz kolejny doświadcza stresu i lęku, np. spotykając się lub rozmawiając z osobą, z którą ma zły kontakt, podczas zajęć w szkole lub nauki. Ten rodzaj kaszlu diagnozuje się, gdy lekarz wykluczy inne – organiczne przyczyny. W leczenie należy wówczas włączyć psychologa. Przewlekły kaszel u dziecka – suchy czy mokry? Aby dowiedzieć się, co może być przyczyną przewlekłego kaszlu u naszej pociechy, warto zwrócić uwagę na to, jaki charakter ma kaszel, a także o jakiej porze dnia i nocy występuje. Przewlekły kaszel jako objaw przebytej infekcji Przewlekły suchy kaszel (inaczej zwany nieproduktywnym, ponieważ nie odkrztuszamy wydzieliny) może być wynikiem przebytej kilka tygodni wcześniej infekcji. Jest to tzw. kaszel poinfekcyjny. Mimo wyzdrowienia kaszel może się jeszcze długo utrzymywać. Przewlekły kaszel jako objaw alergii Kaszel związany z alergią również jest suchy. Towarzyszą mu jednak inne objawy, takie jak wodnisty katar, swędzenie nosa, oczu, łzawienie lub kichanie. Ten rodzaj kaszlu nasila się przy każdym kontakcie z alergenem. Kaszel alergiczny najczęściej pojawia się w okresie wiosenno-letnim, kiedy rozpoczyna się intensywne pylenie roślin. Może jednak wystąpić również w innych porach roku. Wykonanie testów alergicznych pomoże znaleźć konkretne alergeny, które powodują objawy. Przewlekły kaszel jako objaw astmy Dzieci chorujące na astmę mają suchy kaszel, choć czasem może dojść do odkrztuszenia śluzu. Rzadko zdarza się jednak, aby kaszel był jedynym objawem astmy. Najczęściej dochodzi też uczucie ucisku w klatce piersiowej, świszczący oddech i duszność. Przy tej chorobie, charakterystyczny jest kaszel nad ranem i podczas snu – może wybudzać chorego. Poza tym, zarówno kaszel jak i pozostałe objawy astmy mają charakter napadowy. Większość chorych dzieci między kolejnymi atakami nie skarży się na te dolegliwości. Przewlekły kaszel jako objaw refluksu żołądkowo-przełykowego Przewlekły suchy kaszel może również doskwierać przy refluksie żołądkowo – przełykowym. Na tę chorobę wskazuje jednoczesne pojawienie się chrypki, drapania lub pieczenia w gardle, nieprzyjemny zapach z ust lub odbijanie. Kaszel pojawia się często po jedzeniu i w pozycji leżącej, która sprzyja cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Refluks jest coraz częściej diagnozowany u chorych cierpiących na przewlekły kaszel. Przewlekły kaszel jako objaw toczącej się infekcji Przewlekły mokry kaszel, czyli przebiegający z odkrztuszaniem zalegającej wydzieliny, może pojawić się podczas infekcji górnych dróg oddechowych. Przy typowej infekcji, początkowo kaszel jest suchy. Później może przekształcić się w mokry, a następnie znów wrócić do suchego. U dzieci, szczególnie młodszych, uczęszczających do żłobka lub przedszkola, zdarzają się kolejne, następujące po sobie zakażenia. W konsekwencji kaszel może utrzymywać się przez wiele tygodni. Przewlekły kaszel będący skutkiem zanieczyszczenia środowiska W społeczeństwie rośnie świadomość na temat tego, jak negatywnie na organizm wpływa narażenie na dym papierosowy i zanieczyszczenia środowiska, a w tym także smog. Szczególnie dokucza on małym dzieciom, których organizm dopiero się rozwija. Cząsteczki szkodliwych zanieczyszczeń dostają się do ich układu oddechowego i działają na niego drażniąco. Oddechy u maluchów są też częstsze niż u osób dorosłych, w konsekwencji czego wdychają one więcej niebezpiecznych substancji. W miastach, w których jakość powietrza jest zła, odsetek alergików i astmatyków jest proporcjonalnie większy. Smog wpływa niekorzystnie nie tylko na układ oddechowy, ale także nerwowy, krwionośny czy odpornościowy. Nie tylko smog może powodować u dziecka przewlekły kaszel. Podobnie działa też narażenie na dym papierosowy. Warto o tym pamiętać, jeśli kaszel utrzymuje się kilka tygodni, a któryś z domowników jest palaczem. Za pomocą kaszlu, organizm próbuje pozbyć się szkodliwych cząsteczek. Przewlekły kaszel jako objaw zapalenia oskrzeli lub chorób płuc Mokry kaszel może również pojawić się przy chorobach oskrzeli i płuc. Przewlekłe zapalenie oskrzeli często wiąże się z odkrztuszaniem dużej ilości białej, gęstej wydzieliny w godzinach porannych. O chorobie oskrzeli lub płuc może też świadczyć odkrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią. Powyżej zostały wymienione najczęstsze przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka. Receptory znajdujące się w organizmie, których podrażnienie prowadzi do odruchu kaszlu, znajdują się nie tylko w obrębie układu oddechowego, ale także w żołądku, przeponie czy błonie bębenkowej. To powoduje, że czasem kaszel może mieć nietypową przyczynę, którą trudno skojarzyć z tym objawem. Może to być chociażby choroba serca lub uraz żeber. Dlatego w każdym przypadku, przewlekły kaszel wymaga indywidualnego podejścia i dokładnej diagnostyki. Kaszel jest naturalnym odruchem obronnym organizmu. Pozwala oczyścić drogi oddechowe z cząsteczek dymu, kurzu i wielu innych zanieczyszczeń. Sam w sobie nie jest chorobą, lecz może być jej objawem. Przewlekły kaszel u dziecka – kiedy zgłosić się do lekarza? Jeśli kaszel pojawia się u niemowląt, zawsze należy udać się do lekarza, aby osłuchał dziecko. Warto również się do niego zgłosić, jeśli: kaszel nie ustępuje po leczeniu lub się nasila; pojawiły się dodatkowe objawy, takie jak gorączka, brak apetytu, duszności lub świszczący oddech, łzawienie oczu, wodnisty katar; kaszel pojawia się zwykle po jedzeniu lub położeniu się, a dodatkowo dziecko skarży się na pieczenie w gardle lub ma chrypkę; w odkrztuszanej wydzielinie pojawia się krew; dziecko wymiotuje. W każdym przypadku, kaszel utrzymujący się ponad 8 tygodni, wymaga przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki w celu znalezienia przyczyny. Co na kaszel dla dziecka? Co na kaszel dla niemowlaka? Wybierając odpowiedni preparat na kaszel dla dziecka, trzeba wziąć pod uwagę jego wiek i rodzaj kaszlu. Pamiętajmy jednak, aby u niemowląt nie podawać żadnego leku przed skonsultowaniem tego z lekarzem. Podkreślę jeszcze raz, że w przypadku kilkutygodniowego kaszlu, należy udać się do lekarza. Stosowanie na własną rękę leków może maskować objawy. Choroba będzie rozwijać się dalej i minie więcej czasu do postawienia odpowiedniej diagnozy. Jeśli natomiast przyczyną długotrwałego kaszlu są nawracające infekcje dróg oddechowych, można sięgnąć po preparaty, które pomogą odkrztusić zalegającą wydzielinę lub zahamują męczący kaszel. W przypadku kaszlu mokrego, odkrztuśnie i jednocześnie rozkurczowo na mięśnie oskrzeli działa wyciąg z bluszczu. Syropy na kaszel dla dzieci z tym składnikiem to np. Prospan, Hederasal i Hedelix. Z mokrym kaszlem dobrze radzi sobie też popularna Flegamina, Mucosolvan i ACC. U młodszych dzieci lepiej sprawdzają się syropy i kropelki – jest to dla nich bezpieczniejsza forma. Natomiast u starszych, które radzą sobie z połykaniem tabletek, można sięgnąć po taką właśnie formę – ACC lub Flegamina. Wśród syropów na suchy kaszel dla dzieci można wymienić Supremin, Atussan i Maxipulmon. Leki te hamują odruch kaszlu. Są też bezpieczniejsze niż substancje opioidowe, zastosowane w takich preparatach jak Dexa Pico lub Acodin. Pamiętajmy, aby nie stosować leków hamujących kaszel, jeśli słychać odrywającą się wydzielinę. W ten sposób przeszkadzamy organizmowi w pozbyciu się jej i pozwalamy, aby choroba dalej się rozwijała. Czasem lekarz może zalecić podanie dziecku syropu ułatwiającego odkrztuszenie wydzieliny w ciągu dnia, a drugiego – hamującego kaszel – na noc. Takie postępowanie jest jednak zalecane tylko wtedy, gdy kaszel jest bardzo męczący dla dziecka i zaburza mu spokojny sen. Domowe sposoby na kaszel Podstawą przy pojawieniu się kaszlu u dziecka jest jego nawadnianie, a w przypadku maluchów karmionych piersią – częstsze przystawianie. Bez przyjmowania dużej ilości płynów, skuteczność syropów na mokry kaszel będzie mniejsza. Również przy suchym kaszlu jest to ważne, ponieważ nawilżona zostaje śluzówka gardła. W efekcie tego – łagodzimy kaszel, a poza tym hamujemy rozwój infekcji. W nawilżaniu śluzówki, dobrze sprawdza się też miód. Dzięki temu, że jest gęsty, pozostawia na niej delikatną warstwę. Zmniejsza również częstotliwość suchego kaszlu. Istnieją badania, potwierdzające podobną skuteczność miodu i substancji stosowanej w lekach hamujących kaszel. Warto pamiętać, aby miodu nie podawać maluchom przed ukończeniem 1-ego roku życia. Innym sposobem są inhalacje z soli fizjologicznej na kaszel. Jednak u niemowląt również lepiej je przeprowadzać dopiero po uzgodnieniu z lekarzem. Inhalacje nawilżą śluzówkę, rozrzedzą zalegającą wydzielinę i ułatwią pozbycie się jej. Warto również pomyśleć o nawilżaczu i oczyszczaczu powietrza. Szczególnie jeśli mieszkamy na terenie, na którym występuje duże zanieczyszczenie powietrza. Oczyszczasz filtruje powietrze i usuwa z niego różnorodne zanieczyszczenia. Dzięki temu nie drażnią one niepotrzebnie układu oddechowego dziecka. Smog może powodować nie tylko kaszel, ale i wiele innych dolegliwości. W czasie sezonu zimowego ogrzewamy mieszkania, przez co powietrze w nich staje się bardziej suche. Nie pozostaje to bez wpływu na naszą śluzówkę, która w takich warunkach nie jest w stanie sprawnie funkcjonować. Przez to jest bardziej podatna na wszelkie niepożądane substancje i drobnoustroje. Aby temu zapobiec, możemy zaopatrzyć się w nawilżacz powietrza. Innym sposobem jest umieszczanie mokrego ręcznika na pracującym grzejniku, choć wiąże się to z mniejszą wydajnością i nierównomiernym nawilżaniem powietrza w pomieszczeniu. Przewlekły kaszel u niemowląt i starszych dzieci, wymaga zgłoszenia się do lekarza. Najczęściej jest on wynikiem infekcji dróg oddechowych, choć może mieć też poważniejsze przyczyny. Zanim podamy syrop na kaszel, upewnijmy się, że nie zamaskuje on jedynie objawów rzeczywistej choroby. Możemy pomóc dziecku również poprzez zadbanie o jego nawodnienie, wykonywanie inhalacji z soli fizjologicznej lub nawilżanie powietrza w domu. Są to dodatkowe metody, które mogą przyspieszyć powrót malucha do zdrowia. mgr farm. Dominika Pagacz-Tokarek autor artykułu Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym. Uwaga, artykuł nie stanowi porady medycznej, ani opinii farmaceuty lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pytającego. Uzyskane informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady. Masz pytania? Napisz po bezpłatną poradę: farmaceuta@
Przewlekły kaszel to stan, w którym kaszel trwa dłużej niż oczekiwano w kontekście konkretnej choroby lub w przypadku braku rozpoznanej przyczyny. Dla dorosłych oznacza to kaszel trwający dłużej niż 8 tygodni, natomiast u dzieci przewlekłym kaszlem opisuje się ten dłuższy niż 4 tygodnie. Pytanie nadesłane do redakcji Moje 5-letnie dziecko ma od stycznia mokry kaszel. Podczas wakacji kaszel się wyciszył. Byłam pewna, że to koniec, ale od września pojawił się znowu. Wyniki wszystkich badań są dobre. Testy alergiczne negatywne, a kaszel jest nadal. Co mam robić dalej? Do jakiego lekarza się udać? Odpowiedziała dr n. med. Grażyna Durska Zakład Medycyny Rodzinnej Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Poradnia alergologiczna "Podgórna" w Szczecinie Najczęstszą przyczyną występowania kaszlu u małych dzieci są infekcje. Nie napisała Pani czy dziecko uczęszcza do przedszkola? Czy ma częsty kontakt z innymi dziećmi? Wrzesień jest miesiącem, w którym po przerwie wakacyjnej dzieci wracają do przedszkoli i szkół. Częstsze kontakty z rówieśnikami sprzyjają transmisji zakażeń, zwłaszcza wywołanych przez wirusy. „Mokry” (produktywny) kaszel zwykle poprzedzony jest nieżytem błony śluzowej nosa. Dziecko kaszle wówczas głównie po położeniu się do łóżka, rano po przebudzeniu oraz po wysiłku. Inną przyczyną objawów może być narażenie na dym tytoniowy. Czy ktoś z opiekunów dziecka pali papierosy? Przy wymienionych przez Panią objawach, po wykluczeniu występowania u dziecka choroby alergicznej oraz przerostu migdałka gardłowego (wskazana konsultacja laryngologiczna) można podjąć próbę leczenia immunomodulującego. Dysponujemy obecnie lekami pochodzenia roślinnego oraz lizatami bakteryjnymi. Preparaty dostępne są w postaci tabletek podjęzykowych, kropli do nosa, tabletek doustnych. Niezwykle ważne jest również terminowe realizowanie szczepień ochronnych. Istnieje możliwość dodatkowego uodpornienia dziecka szczepionkami przeciwko pneumokokom, meningokokom, ospie wietrznej oraz grypie. Wzrostowi odporności organizmu sprzyja również higieniczny tryb życia, na który składają się: odpowiednia dla wieku ilość snu, spacery, dieta (zawierająca warzywa i owoce) ubiór dostosowany do warunków otoczenia. Lekarzem leczącym dziecko powinien być przede wszystkim lekarz rodzinny lub pediatra. Piśmiennictwo: Hermanowicz-Salamon J.: Przewlekły kaszel – algorytm postępowania. Terapia. 2012; 2(268): 29–34. Milanowski A. (red.): Choroby układu oddechowego. Biblioteka pediatry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000. Kulus M., Feleszko W.: Skuteczność immunostymulacji doustnej w prewencji zakażeń układu oddechowego u dzieci. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011; 9, (262): 15–18. Roszkowski-Śliż K.: Wpływ palenia na powstawanie i przebieg chorób obturacyjnych. Terapia. 2008; 9(213): 14–16. Sybilski Częste infekcje układu oddechowego u małych dzieci – czy jest się czym martwić? Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011; 3(253): 6–13. Szczawińska-Poplonyk A., Bręborowicz A.: Szczepienia ochronne w profilaktyce zakażeń układu oddechowego u dzieci. Terapia. Zakażenia układu oddechowego. 2012; XX, Nr 2(268): 18–26.poślizgowym (tworzące warstwę w śluzówkach) – jak np. miód czy zwykły kisiel, łagodzącym i nawilżającym – różnego rodzaju napary do picia, np. herbata z lipy czy. wykrztuśnym (przy produktywnym kaszlu) – np. syrop z cebuli, który rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie. Wspomagająco, do herbat czy naparówDiagnostyka i leczenie kaszlu przewlekłego u dzieci. Przewodnik lekarza praktyka (część I) Diagnosis and management of chronic cough in children. Doctor’s practical guide (part I) autor: Łukasz Błażowski, Ryszard Kurzawa źródło: "TERAPIA" Dr n. med. Łukasz Błażowski1,2, prof. zw. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa1 1Klinika Alergologii i Pneumonologii Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce Zdroju Kierownik Kliniki: prof. zw. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa 2 Oddział Pediatrii i Alergologii Szpital Specjalistyczny w Jaśle Ordynator: dr n. med. Łukasz Błażowski Dzieci kaszlały, kaszlą i kaszleć będą. Leki „na kaszel”, nawet bez reklamy medialnej, należą do najczęściej kupowanych – w większości zresztą bez recepty – głównie przez rodziców, którym kaszel dziecka spędza sen z powiek. Jednak przewlekły kaszel nie jest tylko problemem dla rodziców – często jest także trudną do rozwiązania zagadką dla nas, lekarzy. I chociaż statystycznie najczęściej kaszlą dzieci, które są zdrowe, to z racji szerokiego wachlarza przyczyn, które mogą kaszel wywołać (a niejednokrotnie są to przyczyny rzeczywiście poważne), w każdym przypadku powinniśmy odpowiedzieć na pytanie, co jest przyczyną kaszlu i jakie skuteczne leczenie możemy pacjentowi zaoferować. A że nie jest to proste i często wymaga wykonania wielu badań dodatkowych przekonaliśmy się niejednokrotnie w naszej praktyce lekarskiej. Dodatkową trudność sprawia fakt, że przewlekły kaszel wcale nie musi być związany wyłącznie z układem oddechowym, gdyż receptory kaszlowe znajdują się też w osierdziu, przełyku czy uchu zewnętrznym i choroby toczące się w tych lokalizacjach mogą również być przyczyną kaszlu. Zgodnie ze stanowiskiem American College of Chest Physicians z 2006 r. (1) kaszlem przewlekłym u dzieci możemy nazwać ten, który trwa dłużej niż 4 tygodnie, natomiast w wytycznych British Thoracic Society z 2008 r. (2) między 3. i 8. tygodniem wyodrębniono dodatkowo kaszel podostry, przyjmując, że kaszel przewlekły powinien być dłuższy niż 8 tygodni. Ten ostatni podział wydaje się być bardziej praktyczny, gdyż zwraca uwagę na okres przejściowy w dużej grupie dzieci, które mają przedłużony kaszel po infekcji wirusowej i niekoniecznie wymagają w tym okresie poszerzenia panelu diagnostycznego. Na początku naszych rozważań musimy przyjąć najważniejszą zasadę, która powinna określać nasze postępowanie – jeżeli nie znajdziemy przyczyny przewlekłego kaszlu, nie wyleczymy go lekami objawowymi (chyba, że wcześniej sam ustąpi). Praktyczna diagnostyka kaszlu przewlekłego Aby nie pogubić się w labiryncie fałszywych dróg, spróbujemy Tobie, czytelniku, pomóc w znalezieniu tej jednej, właściwej, wykorzystując wyłącznie wiedzę medyczną i podstawowe badania mieszczące się w zakresie gabinetu lekarza rodzinnego (RTG, spirometria). Jeżeli jesteś lekarzem rodzinnym i internistą pamiętaj, że nie możesz kierować się algorytmem diagnostycznym dla pacjentów dorosłych. W pediatrii w większości przypadków nie ma on zastosowania. Podstawą prawidłowego rozpoznania jest – jak zawsze – wnikliwy WYWIAD zebrany nie tylko od rodziców, ale także – jeżeli jest to możliwe – od dziecka. Twoje pytania muszą być tak ukierunkowane i powiązane ze sobą, by układały się w LOGICZNY, INDYWIDUALNY dla każdego dziecka ALGORYTM DIAGNOSTYCZNY. Każde następne pytanie powinno eliminować bądź potwierdzać informacje uzyskane z poprzedniej odpowiedzi. Taki proces wymaga od nas nie tylko szerokiej wiedzy medycznej, ale wiąże się też z bogactwem naszego doświadczenia klinicznego. Czy zatem koledzy z mniejszym doświadczeniem skazani są na popełnianie błędów? Prawie każdy z nas popełnił kiedyś błąd diagnostyczny i najczęściej wiązał się on z chwilową dekoncentracją oraz brakiem logicznego powiązania ze sobą oczywistych faktów uzyskanych z wywiadu z objawami klinicznymi. Aby tego uniknąć przedstawiamy poniżej kilka prostych, lecz zasadniczych pytań, które zawsze zadajemy w naszej praktyce w celu uzyskania odpowiedzi odsłaniających kolejne elementy naszego algorytmu. Pytanie pierwsze: JAK DŁUGO DZIECKO KASZLE? Jeżeli dziecko kaszle już od okresu noworodkowego lub wczesnoniemowlęcego, zawsze należy brać pod uwagę ryzyko wrodzonych zaburzeń układu oddechowego (np. przetoka przełykowotchawicza, laryngo/tracheo/bronchomalacja, wrodzone guzy śródpiersia), mukowiscydozy lub pierwotnej dyskinezji rzęsek. Takie podejrzenie zobowiązuje nas do skierowania dziecka do ośrodka specjalistycznego w celu wykonania szczegółowego badania obrazowego klatki piersiowej i bronchoskopii, gdyż nie można klinicznie potwierdzić powyższych rozpoznań. Jeżeli pierwsze epizody kaszlu wystąpiły w późniejszym okresie życia dziecka, to na początek musimy określić, czy rzeczywiście jest to kaszel przewlekły. Uzyskana odpowiedź przybliża nas do rozpoznania ze względu na większe lub mniejsze prawdopodobieństwo występowania poszczególnych przyczyn kaszlu w poszczególnych okresach czasu. Kaszel ostry (czas trwania 8 tygodni) W tym miejscu nasz algorytm diagnostyczny znacznie się rozszerza. Zadajemy kolejne pytania, które stopniowo powinny przybliżać nas do końcowego rozpoznania. Pytanie drugie: JAKI BYŁ POCZĄTEK KASZLU? Już na tym etapie możesz z dużym prawdopodobieństwem określić możliwość: stopniowego rozwoju kaszlu, np. w trakcie innych objawów infekcji wirusowej (najczęściej HRV), infekcji atypowej (u młodszych dzieci najczęściej Chlamydia pneumoniae, u starszych dzieci Mycoplasma pneumoniae) lub infekcji wywołanej przez Bordetella pertussis czy Mycobacterium tuberculosis; stopniowego nasilenia kaszlu pośród innych objawów choroby alergicznej (sezonowość, kontakt z wcześniej zdiagnozowanym alergenem, długotrwałe objawy alergicznego nieżytu nosa/zatok); gwałtownego początku z krztuszeniem się charakterystycznego dla aspiracji ciała obcego (charakterystyka opisana powyżej). Pytanie trzecie: O JAKIEJ PORZE DNIA/NOCY KASZEL ULEGA NASILENIU? Odpowiedzi na to pytanie są najbardziej charakterystyczne dla: zespołu ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła w przebiegu zapalenia nosa i zatok, w przypadku infekcji oraz przerostu migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego – prawie zawsze kaszel rozpoczyna się kilkanaście/kilkadziesiąt minut po położeniu się dziecka do łóżka, jest męczący, początkowo suchy, stopniowo wilgotniejący; ulgę przynosi pionizacja dziecka, podanie ciepłych płynów do picia; w ciągu dnia dziecko kaszle bardzo mało lub wcale; astmy – w dzień kaszel nasila się po wysiłku, śmiechu, głośnym płaczu; w nocy zwykle nasila się nad ranem, jeszcze w czasie snu; może – ale nie musi – być słyszalny świst wydechowy; szybką (w ciągu kilku minut) poprawę przynosi doraźne podanie beta-2-mimetyku w inhalacji (pMDI); kaszlu psychogennego – dziecko prawie zawsze w wieku szkolnym; kaszel wyłącznie w dzień, zwykle w obecności innych osób, zwłaszcza rodziców w domu, nauczycieli w szkole, pacjentów czekających na poczekalni; kaszel jest suchy, bardzo głośny, metaliczny, dudniący, częsty (charakterystyczne: dziecko zasłania usta ręką w czasie kaszlu, podczas gdy dziecko rzeczywiście chore prawie nigdy tego nie robi); jeżeli nie ma infekcji, która zwykle poszerza czasokres występowania objawów, kaszel zanika natychmiast z chwilą zaśnięcia (ale może nasilać się przed snem, jeżeli inni domownicy mogą słyszeć) oraz – zgodnie z obserwacjami autorów – jest wyraźnie mniej częsty w przypadku zaabsorbowania dziecka czynnością zmuszającą do wykonywania ściśle określonych, prostych poleceń (np. w czasie rozmowy i współpracy z lekarzem w trakcie badania fizykalnego). Pytanie czwarte: JAKI JEST CHARAKTER KASZLU? Cechy kaszlu są niezwykle istotne dla lekarza praktyka, zwykle ukierunkowują dalszą diagnostykę, a w wielu wypadkach pozwalają na rozpoznanie przyczyny bez dodatkowych badań: kaszel wykrztuśny, wilgotny, głęboki, „z treścią” – występuje najczęściej w okresie zdrowienia po przebytej infekcji dróg oddechowych lub po ustąpieniu zaostrzenia astmy. UWAGA! na poważne choroby przewlekłe związane z zaleganiem ropnej wydzieliny w drzewie oskrzelowym w wyniku rozwoju wtórnych rozstrzeni oskrzelowych (mukowiscydoza, powikłania aspiracja ciała obcego, pierwotna dyskineza rzęsek, zespoły niedoboru odporności); kaszel „obturacyjny”, napadowy, bez odkrztuszania, czasem męczący – choroby przebiegające z obturacją oskrzeli; kaszel suchy, powtarzający się, „nieistotny”, zanikający w czasie snu – kaszel nawykowy; kaszel suchy, męczący, napadowy, wielokrotny, z głośnym wdechem na końcu napadu, niezwykle wrażliwy na czynniki prowokujące (np. badanie szpatułką) – krztusiec lub choroby krztuścopodobne; kaszel suchy, bardzo głośny, metaliczny, dudniący; „już dłużej nie mogę tego słuchać, wszyscy myślą, że moja córka jest poważnie chora, wysyłają ją do doktora, a ja przecież chodzę cały czas po lekarzach i żadne leki nie pomagają” – opisany powyżej kaszel psychogenny, „rozpoznanie przez zamknięte drzwi” (poczekalni); kaszel metaliczny, szczekający, podobny do głosu foki – tracheo/bronchomalacja; ucisk na drogi oddechowe; kaszel z krwiopluciem – gruźlica, rozstrzenie oskrzelowe pierwotne i wtórne (przyczyny przedstawione powyżej), rozrost nowotworowy, hemosyderoza płucna, ropień płuca, malformacje tętniczożylne, nadciśnienie płucne. Pytanie piąte: JAKIE SYTUACJE LUB JAKIE CZYNNIKI NASILAJĄ KASZEL? Jest to często pytanie różnicujące w sposób zasadniczy poszczególne jednostki chorobowe: nasilenie kaszlu po wysiłku, zwłaszcza po dłuższym biegu (np. na lekcji wf), po głośnym, radosnym śmiechu, w trakcie stresowej sytuacji (strach, kłótnia, długotrwały płacz), po wdychaniu zimnego powietrza (typowa sytuacja: „wyjście do szkoły w jesienny, mglisty, chłodny i wietrzny poranek drogą pod górkę”) – potwierdzenie nadreaktywności oskrzeli charakterystycznej dla astmy; nasilenie kaszlu po położeniu się do łóżka („jak tylko przyłoży głowę do poduszki”) – najczęściej zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, przerost migdałka gardłowego, rzadziej refluks krtaniowo-gardłowy lub żołądko-woprzełykowy; kaszel nasilający się w obecności innych domowników, nauczyciela, w trudnej, niepewnej sytuacji, przekraczającej możliwości intelektualne dziecka, „wołanie o pomoc” – kaszel psychogenny; nasilenie kaszlu powiązane czasowo z karmieniem – mikroaspiracja pokarmu do dróg oddechowych. Pytanie szóste: CZY OBECNE SĄ OBJAWY INNE NIŻ KASZEL, A JEŚLI TAK, TO JAKIE? To pytanie należy zadać zarówno rodzicom, jak i sobie, gdyż często dopiero Twoje dokładne badanie podmiotowe może ułatwić uzyskanie potrzebnych informacji od rodziców. Dziecko jest zdrowe, badanie fizykalne niczego nie wyjaśnia – kaszel niespecyficzny, izolowany; kaszel psychogenny. Występują epizody świszczącego oddechu (wbrew powszechnej opinii, objaw – chociaż najczęstszy – charakterystyczny nie tylko dla astmy, występujący w wielu jednostkach chorobowych); możliwe rozpoznania: astma, aspiracja ciała obcego, nawrotowa mikroaspiracja do dróg oddechowych, zmiany rozrostowe z uciskiem na drogi oddechowe, tracheo/bronchomalacja, śródmiąższowe choroby płuc, przewlekła choroba płuc (dysplazja oskrzelowo-płucna). Obecność świszczącego oddechu, zwłaszcza po wysiłku oraz towarzyszące objawy atopii (alergiczny nieżyt nosa i/lub atopowe zapalenie skóry) – możliwe rozpoznanie: astma. Dziecko oddycha przez usta w dzień i w nocy, chrapie, zgrzyta zębami w czasie snu, ma blokadę nosa, sine zabarwienie oczodołów, często obecne przewlekłe, wysiękowe zapalenie uszu – zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (przewlekłe alergiczne/niealergiczne zapalenie nosa i zatok), przerost migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego. Dziecko szybko się męczy, ma duszność i przewlekle przyśpieszony oddech – choroby śródmiąższowe płuc. UWAGA! Dziecko ma wygląd przewlekle chorego, zaburzony jest jego rozwój fizyczny, możliwa jest utrata masy ciała, występują stany podgorączkowe, nawracające zmiany zapalne płuc; możliwe rozpoznania: mukowiscydoza, gruźlica, zespoły niedoboru odporności, pierwotna dyskineza rzęsek. Pytanie siódme: CZY KASZEL STOPNIOWO ZMNIEJSZA SWOJĄ INTENSYWNOŚĆ CZY ZDECYDOWANIE NASILA SIĘ? Narastanie częstości kaszlu i zupełny brak reakcji na dotychczasowe leczenie jednoznacznie zobowiązuje nas do szybkiej diagnostyki w celu wykluczenia chorób o stałej i stosunkowo szybkiej progresji, rozrostu nowotworowego, gruźlicy czy nierozpoznanej aspiracji ciała obcego. Pytanie ósme: JAKIE BYŁO DOTYCHCZASOWE LECZENIE I JAKIE BYŁY JEGO EFEKTY? Konfrontacja efektów dotychczasowego leczenia kaszlu z danymi, które uzyskaliśmy z wywiadu, badania fizykalnego, a także z podstawowych badań diagnostycznych (RTG klatki piersiowej, spirometria) niejednokrotnie naprowadza nas na prawidłowe rozpoznanie. W następnym numerze „Terapii w gabinecie lekarza rodzinnego” zamieścimy część II artykułu – zostaną przedstawione graficzne algorytmy diagnostyczne i omówione leczenie kaszlu przewlekłego. Piśmiennictwo,źródło: Później brałem inhalacje z nebulizatora (jakieś regenerujące). Mija tydzień od brania inhalacji i mam cały czas mokry kaszel. Jak wezmę syrop to po 1 godzinie trochę mi mija ale na krótko. Dodam że kiedyś miałem astmę ale już od 8 lat nie biorę leków. Nie palę papierosów i nie używam e-papierosów.
przewlekły kaszel u dziecka forum
